Dünya bu hareketi sı­rasında hem kendi ekseni etrafında döner, hem de güneşin çevresinde dolanır. Dünyamızın bu hareketleri çevrilen bir topacın hareketine benzer. Topaç çevrilince hem kendi ekseni etrafında döner, hem de yerde daire­ler çizerek dolanır.

Dünyamızın iki çeşit hareketi vardır. Bunlardan birincisi kendi ekseni etrafındaki dönüşü, ikincisi güneş etrafındaki dolanmasıdır.

DÜNYANIN KENDİ EKSENİ ETRAFINDA DÖNÜŞÜ

Dünyamızın, kuzey ve güney kutup noktalarından geçtiği varsayılan doğruya, dünyanın ekseni denir. Bu eksenin yeryüzünde sona erdiği nok­talara dünyanın kutup noktaları adı verilir.

Dünyamız uzayda kendi ekseni etrafında döner. Bu dönüş batıdan doğuya doğrudur. Dünyanın, ekseni etrafında dönüşünü tamamladığı sü­reye bir gün denir. Bir günün 24'te birine bir saat adı verilir. Bir gün, bir gündüz ile bir geceden oluşur.

Dünyamızın ekseni yörünge düzlemine göre eğik durumdadır. Bu ne­denle dünyamız ekseni etrafında dönerken aydınlanan yerlerin süresi her zaman aynı olmaz. Ancak 21 Mart ve 23 Eylül günlerinde gece ile gündüz birbirine eşit olur. Diğer günlerde geceler uzarken gündüzler kısalır. Gün­düzler uzarken geceler kısalır.

Ekvatorda ise gece ile gündüz yılın her gününde birbirine eşittir. Ku­tuplarda 6 ay gündüz, 6 ay gece olur.

DÜNYANIN GÜNEŞ ETRAFINDA DÖNÜŞÜ

Dünya, uzayda kendi ekseni etrafında dönerken ayni zamanda güne­şin etrafında döner. Dünyanın güneş etrafındaki dönüşü dönerek giden bir topacın hareketine benzer. Hem kendi ekseni etrafında hem de uzayda iler­leyerek güneşin etrafında döner.

Dünya, güneş etrafında dönerken basık çembere benzeyen bir yol iz­ler. Bu yola dünyanın yörüngesi denir.

Dünya güneş etrafındaki dönüşünü 365 gün 6 saatte tamamlar. Bu süreye yıl denir. Bir yıl 365 gündür. Artan altı saat dört yılda 24 saat, ya­ni bir gün eder. Fazla olan bu bir gün Şubat ayına eklenir. Bu yüzden Şu­bat ayı dört yılda bir 29 gün sürer ve yıl 366 gün olur. 366 gün olan yıla artıkyıl denir.

Dünyamızın güneş etrafında dönmesi ve ekseninin yörünge düzlemi­ne eğik olması nedeniyle mevsimler oluşur. Dünyanın ekseni yörünge düz­lemine eğik olduğu için, dünyamız güneş etrafında dönerken, güneş ışın­ları dünyanın bazı bölgelerine eğik, bazı bölgelerine dik gelir. Güneş ışın­larının dik geldiği yerler çok ısınır, eğik geldiği yerler az ısınır. Dünyanın çeşitli bölgelerinde bir yıllık süre, havanın sıcak, soğuk veya ılık geçme­ğine göre bölümlere ayrılır. Bu bölümlerden her birine mevsim denir. Dünyanın kuzey ve güney yarımkürelerinin orta kuşak bölümlerinde, bir yılda dört mevsim görülür. Mevsimler İlkbahar, yaz, sonbahar ve kıştır. Bu dört mevsim, yurdumuzda da görülmektedir.

İlkbahar: Kuzey yarımkürede ilkbahar, 21 Martta başlar ve 21 Hazi­rana kadar sürer. Güneş ışınları, 21 Marttan sonra gittikçe dikleşir. Ha­valar ısınır. Kuzey yarımkürede ilkbaharken güney yarımkürede sonbahar olur.

Yaz : Kuzey yarımkürede yaz, 21 Haziranda başlar ve 23 Eylüle ka­der sürer. Havalar, yazın daha sıcak olur. Kuzey yarımkürede yaz mevsi­miyken güney yarımkürede kış olur.

Sonbahar : Kuzey yarımkürede sonbahar 23 Eylülde başlar ve 21 Ara­lığa kadar sürer. Sonbaharda güneş ışınlarının eğikleşmesi 21 Aralığa ka­dar devam eder. Havalar gittikçe soğur. Kuzey yarımkürede sonbahar mev­simiyken güney yarımkürede kış olur.

Kış: Kuzey yarımkürede kış, 21 Aralıkta başlar ve 21 Marta kadar sürer. Kış mevsiminde dünyamız daha az süreyle güneş gördüğü ve gü­neş ışınları eğik geldiği için havalar soğuk olur. Kuzey yarımkürede kış mevsimiyken güney yarımkürede yaz olur.

Ekvator bölgesinde güneş ışınları her zaman dik geldiği için havalar yıl boyunca hep sıcak geçer. Bu bölgede yazdan başka mevsim olmaz. Ek­vator bölgesi dünyamızın en sıcak bölgesidir.

Kutup bölgesinde havalar bütün yıl soğuk geçer. Bu bölgelerde kış­tan başka mevsim olmaz. Kuzey yarımkürede ilkbahar ve yaz mevsimleri olduğu zaman kuzey kutbu güneş görür. Altı ay devamlı gündüz olur. Bu sırada havalar biraz ısınır. Kuzey kutbu güneş gördüğü zaman güney kut­bu güneş görmez. Altı ay gece olur. Havalar çok soğuk geçer. Kuzey ya­rımkürede sonbahar ve kış olduğu zaman kuzey kutbu güneş göremez. Al­tı ay gece olur. Havalar çok soğuk geçer. Bu sırada güney kutbu güneş görür ve altı ay gündüz olur. Havalar biraz ısınır, kuzey ve güney kutup­ları dünyamızın en soğuk bölgeleridir.