AY VE AY'IN YAPISI
AY'IN YAPISI VE HAREKETLERİ
- Ay, Yerkürenin uydusu olan küçük bir gezegendir. Güneş'ten aldığı ışığı yansıttığı için parlak görülür. Ay'daki kraterlerin, göktaşlarının çarpmasıyla oluştuğu sanılmaktadır.
- Ay'a ilk defa 20 Temmuz 1969'da inilmiştir. Yapılan incelemeler sonucunda aşağıdaki sonuçlara ulaşılmıştır:
- Ay'da hava ve su olmadığı için hayat yoktur.
- Gece ve gündüz arasındaki sıcaklık farkı çoktur. Gündüzleri 100C ye çıkan sıcaklık geceleri sıfırın altına düşer.
- Ay'dan gökyüzü atmosfer olmadığı için simsiyah görünür.
- Ay'ın yüzeyi gri renkli kum ve kayalarla kaplıdır.
- Yüzeyinde krater adı verilen büyük çukurlar vardır. Bu kraterler, uzayda dolaşan büyük kayaların Ay'a çarpması sonucu oluşmuştur.
Ay, üç değişik hareket yapar:
1. Kendi çevresinde döner. Bu dönüşünü 29,5 günde tamamlar.
2. Yerküre çevresinde döner. Bu dönüşünü de 29,5 günde tamamlar.
3. Yerküre ile birlikte Güneş'in çevresinde döner. Bu dönüş bir yıl sürer.
Ay'ın kendi çevresinde ve Dünya çevresindeki dönüşlerini aynı sürede tamamlaması nedeniyle biz hep aynı yüzünü görürüz. Ay'daki gece ve gündüz 5'er gün sürer.
Ay'ı her gün aynı saatte, aynı yerde göremeyiz. Bunun nedeni, Dünya'nın kendi çevresindeki hareketi ile Ay'ın Dünya çevresindeki hareketidir. Ay'ın görünümündeki farklılıklara Ay'ın evreleri denir.
Ay'ın dört ana evresi vardır:
Yeniay: Bu evrede Dünya, Ay ve Güneş aynı doğrultudadır. Ayın ışık almayan yüzü Dünya'ya dönük olduğundan yeniay görülmez.
İlkdördün: Ay, Güneş batarken tepemizde gözlenir.
Dolunay: Ay, Güneş batarken doğuda gözlenir.
Sondördün: Güneş doğarken tepemizde gözlenir.
GÜNEŞ, DÜNYA VE AY ARASINDAKİ İLİŞKİLER
Güneş, Dünya ve Ay'ın hareketleri, Dünyamızı etkileyen iki önemli olaya yol çar. Bunlardan biri, Güneş ve Ay tutulması, diğeri ise gel-git olayıdır.
Güneş Tutulması:Güneş tutulmasında Ay, Güneş ve Dünya'nın arasına girer. Bu konumda Dünya'nın bir bölümü Güneş'ten doğrudan ışık alamaz. Bu olay, Dünya'nın bu bölgesinde yaşayanlar için Güneş tutulmasıdır.
Ay Tutulması: Ay tutulmasında Dünya, Güneş ve Ay arasına girer. Bu durumda Ay'ın tamamı ya da bir bölümü belirli bir zaman diliminde Güneş'ten ışık alamaz. Dünya'nın gölgesi üzerine düştüğünden Ay kararmış görünür. Bu olaya Ay tutulması denir.
Gel-git olayı: Kütle çekimi kanunu uyarınca Güneş, Dünya ve Ay da birbirlerini çekerler. Ay, Dünya'yı kendine doğru çekerken, çekim kuvveti Dünya'nın Ay'a yakın bölgelerinde daha fazla olur. Bu durumda Ay'a yakın bölgelerdeki sular kabarırken, bıraktıkları boşluk diğer bölgelerin suları tarafından doldurulur. Yani bir bölgede gel denilen kabarma olayı yaşanırken, başka bir bölgede git olayı yani alçalma olayı meydana gelir. Gel-git olayı bir yerde 6 saatte bir yinelenir. Suların kabarmasından 6 saat sonra sular çekilir. Daha sonraki 6 saatte yine kabarır. Öyleyse iki kabarma ya da alçalma arasındaki süre 12 saattir.
Gel, git olayı nedeniyle; Dünya'nın kendi etrafında dönüş hızı azalmaktadır (günler uzamaktadır), Ay, giderek Dünya'dan uzaklaşmaktadır.
